Zmiana czasu to temat, który od lat budzi kontrowersje i dyskusje. Wprowadzony w celu oszczędności energii i lepszego wykorzystania światła dziennego, system ten ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Jak wygląda jego historia?
Początki koncepcji zmiany czasu
Jednym z pierwszych, którzy poruszyli temat zmiany czasu, był Benjamin Franklin. Polityk, zaliczany do Ojców Założycieli Stanów Zjednoczonych, w jednym z artykułów humorystycznie sugerował, że ludzie powinni kłaść się spać i wstawać wcześniej, aby lepiej wykorzystać światło słoneczne. Pomysł ten jednak nigdy nie stał się przedmiotem poważnych rozważań.
Około sto lat później temat podjął William Willett, angielski budowniczy, który w 1907 roku wydał broszurę The Waste of Daylight. Przekonywał w niej, że przestawienie zegarów o 80 minut w okresie letnim pozwoliłoby zaoszczędzić na oświetleniu 2,5 miliona funtów rocznie. Mimo wysokiej pozycji społecznej, Willett nie zyskał poparcia brytyjskich parlamentarzystów. Zmarł w 1915 roku, nie doczekawszy wprowadzenia swojego pomysłu w życie.
Często błędnie przypisuje się ten pomysł nowozelandzkiemu etnologowi i astronomowi George’owi Vernonowi Hudsonowi. W 1895 roku zaproponował on wprowadzenie dwugodzinnej zmiany czasu, ale jedynie dla pracowników zmianowych, aby mieli większy dostęp do światła dziennego.
Wprowadzenie zmiany czasu w praktyce
Dopiero podczas I wojny światowej, 30 kwietnia 1916 roku, Niemcy i Austro-Węgry jako pierwsze przestawiły zegarki o godzinę do przodu, by oszczędzać paliwo i energię. 1 października tego samego roku cofnięto zegary. W ślad za tym rozwiązaniem poszła Wielka Brytania, a później także Stany Zjednoczone, gdzie w 1918 roku Kongres wprowadził system stref czasowych i czas letni na czas wojny. W 1966 roku uchwalono Uniform Time Act, który umożliwił stosowanie zmiany czasu także w czasie pokoju.
Zmiana czasu w Polsce
W Polsce zmiana czasu po raz pierwszy została wprowadzona w 1919 roku. Podczas II wojny światowej dostosowano się do niemieckich zasad przestawiania zegarów. Po wojnie zmianę czasu stosowano w latach 1946–1949 oraz 1957–1964. Regularne stosowanie systemu rozpoczęło się w 1977 roku. Początkowo zmiana czasu z letniego na zimowy następowała w ostatnią niedzielę września, ale w 1995 roku przesunięto ją na ostatnią niedzielę października.
Wpływ zmiany czasu na przyrodę i ogrodnictwo
Zmiana czasu ma istotny wpływ na świat przyrody. Zwierzęta, których rytm dobowy jest ściśle związany z naturalnym cyklem światła, mogą doświadczać stresu związanego z nagłą zmianą harmonogramu ludzi. Przykładem są krowy mleczne – zmiana czasu o godzinę może zakłócić ich cykl dojenia, co prowadzi do spadku produkcji mleka.
W świecie ogrodnictwa zmiana czasu ma swoje zalety i wady. Dłuższe dni w okresie letnim pozwalają ogrodnikom na wydłużenie pracy na działkach i w polach, co może pozytywnie wpłynąć na plony. Jednak nagłe zmiany w cyklu nawadniania czy temperatury mogą wpłynąć na wzrost niektórych roślin, szczególnie tych wrażliwych na długość dnia.
Kuriozalne przypadki związane ze zmianą czasu
Zmiana czasu od zawsze powodowała niecodzienne sytuacje. Przykładem może być hipotetyczny przypadek narodzin bliźniaków np. w Polsce, gdzie obowiązuje zmiana czasu o godzinie 2:00 – jeśli pierwszy urodzi się o 2:55, a drugi 15 minut później, może się okazać, że formalnie będzie on starszy od swojego brata, gdyż zmiana czasu cofnie zegar do 2:10.
W 1999 roku w Izraelu doszło do tragicznej pomyłki. Grupa zamachowców otrzymała ładunek wybuchowy od wspólników z Zachodniego Brzegu Jordanu. Niestety, zapalnik ustawiono według czasu letniego, podczas gdy w Izraelu obowiązywał już czas zimowy. W efekcie bomba eksplodowała godzinę wcześniej, zabijając terrorystów przed wykonaniem zamachu.
Kolejnym przypadkiem były Stany Zjednoczone w latach 50. i 60. XX wieku. W stanie Iowa każda miejscowość mogła samodzielnie ustalać datę zmiany czasu, co w jednym roku doprowadziło do ogłoszenia 23 różnych terminów.
Obecny status zmiany czasu na świecie
Obecnie czas letni i zimowy stosuje się w 79 krajach, obejmując ponad miliard ludzi, podczas gdy 159 państw nie praktykuje tej zmiany. Celem zmiany czasu miały być oszczędności energii oraz zwiększenie dochodów z turystyki, jednak współczesne analizy podważają te korzyści. W Unii Europejskiej temat rezygnacji ze zmiany czasu powraca regularnie, jednak każde państwo członkowskie musi dostosować się do decyzji Parlamentu Europejskiego.
Czy zmiana czasu przetrwa kolejne dekady? Dyskusje trwają, a przyszłość tego rozwiązania pozostaje niepewna.
